İsrailli analitik: Bir ay sonra keçiriləcək NATO-nun illik sammiti artıq tragikomediyaya çevrilir
Diaqramda NATO ölkələrinin hərbi xərclərinin ölkənin ÜDM-də xüsusi çəkisi (XÇ) əks etdirilib. Boz nöqtə ilə 2021-ci, qara nöqtə ilə 2024-cü ildəki XÇ göstərilib.
NATO-nun tələblərinə görə üzv ölkələrdə XÇ azı 2% olmalı idi. Göründüyü kimi, 2021-ci ildə yalnız 5 ölkə (Yunanıstan, ABŞ, Polşa, Latviya və Estoniya) bu limiti keçirdilər. Qalan ölkələrdə hərbi xərclər limitdən aşağı idi.
2024-cü ildə isə 7 ölkə istisna olmaqla NATO üzvlərinin hamısında hərbi xərclər 2%-lik limiti keçib. Latin Tramp artıq bunu yetərli hesab etmir. O tələb edir ki, üzv ölkələr hərbi xərcləri 5%-ə çatdırmalıdırlar. Hansı ölkə hərbi xərclərini bu həddə çatdırmasa, ABŞ onu hər hansı təcavüzdən müdafiə etməyəcək.
Əslində, Avropa ölkələrinin hərbi xərcləri Ukraynaya yardıma görə artıb. Bundan sonra onların hərbi xərcləri onsuz da artmalıdır, çünki boşalmış arsenalları doldurmaq tələb olunur. Lakin bütün silah-sursatlar 2021-ci ilə nəzərən dəfələrlə bahalaşıb, həm də onlar Ukrayna müharibəsinə onillərə hesablanmış ehtiyatlarını sərf ediblər. Üzv ölkələrin iqtisadiyyatı isə, yumşaq desək, inkişaf etmir. Hərbi xərclərin kəskin artması əksər ölkələri müflis edə bilər.
Nə NATO-nu, nə də Avropa ölkələrini yaxşı gələcək gözləmir.
İsrailli analitik Malek Dudakov yazır: Bir ay sonra keçiriləcək NATO-nun illik sammiti artıq tragikomediyaya çevrilir. Alyansın bürokratiyası NATO-nun daxili parçalanmasını ifşa etməmək üçün onu ən qısa zamanda keçirmək istəyir. Bununla belə, onların amerikalılarla münaqişədən qaçmaq ehtimalı azdır.
NATO-nun baş katibi Mark Rutte növbəti dəfə hərbi xərclərin artırılması üçün yeni hədəfin 5%-ni təşkil edəcəyinə söz verib. Lakin İtaliya, İspaniya, Belçika və Kanada kimi bir çox ölkə hələ də 2%-ə çata bilmir. Hətta ABŞ ÜDM-in cəmi 3,4%-ni müdafiəyə xərcləyir ki, bu da 5%-dən çox azdır.
Buna görə də, bu hədəf artıq bir problem ehtiva edir. NATO öz üzvlərindən sırf hərbi xərcləri ÜDM-in 3,5%-nə qədər artırmağı, qalan 1,5%-ni isə infrastrukturun modernləşdirilməsinə sərf etməyi tələb edəcək. Ancaq belə şərtlər belə demək olar ki, hər kəsin imkanlarından kənarda olacaq - Polşa istisna olmaqla.
Avropa elitası indi hər cür yolla öz hərbi potensialını amerikalılara sübut etməyə çalışır. Beləliklə, Taurus raketlərinin tədarükü ətrafında tələsir. Və böhran iqtisadiyyatı fonunda hərbi büdcələri artırmağı (boş da olsa) vəd edir. Avropalılar Pentaqonun "Köhnə Dünya"dakı hərbi mövcudluğunu azaltmaq və təhlükəsizlik zəmanətlərini geri götürmək perspektivindən çox qorxurlar. Buna baxmayaraq, NATO sammitinin gündəmində Amerika qoşunlarının Avropadan çıxarılması mövzusu olacaq. ABŞ ordusunun 101-ci və 82-ci hava-desant diviziyaları miqrantlarla mübarizə aparmaq üçün artıq Rumıniyadan vətənə qaytarılıb. Pentaqon NATO-nun gələcək bir çox təlimlərində iştirakını minimuma endirmək istəyir. ABŞ və Avropa arasında mövcud olan bütün ticarət və sanksiyalar ziddiyyətləri fonunda, ittifaq sammiti hamının hamıya qarşı müharibəsinə çevrilmək riski daşıyır.
Asif Şəfəqqətov
