SSRİ-də heç vaxt işləməmiş yeni bir nəsli yetişib və buna görə də onlar tez-tez müasir təbliğatla dəstəklənən müxtəlif böhtan xarakterli antisovet “nağıllar”ını öz qiymətləri ilə qəbul edirlər.

Sovet dövründə orta əmək haqqı fərqli idi, lakin illər keçdikcə davamlı olaraq artdı, ona görə də sovet maaşları ilə bağlı konkret rəqəmləri tənlikdən kənarda qoyacağam. SSRİ-də, məsələn, 1950-ci ildə və 1985-ci ildə iş prinsipləri təxminən eyni idi, lakin müasir şəraitdən təəccüblü şəkildə fərqlənir. Beləliklə:

Sovet üslubunda iş həmişə olub. SSRİ-də nəinki işsizlik yox idi, SSRİ-də prinsipcə, həmişə orta və ortadan yuxarı qazancı olan vakansiyalar olub.

Sovet üslubunda iş ən çox evə yaxın idi. Şəhərlərdə iş yerlərinin əksəriyyəti iri sənaye müəssisələrində idi və onlar, bir qayda olaraq, ətraf ərazilərdə işçiləri üçün evlər tikirdilər. Məsələn, Masallı rayonunun Bədəlan çay fabrikində işləyən valideynlərim hər ikisi nahar üçün evə gəlirdilər. Fabrik evimizin yaxınlığında idi.

Sovet dövründə iş çox vaxt mənzillə gəlirdi. Yaşamaq üçün heç bir yeriniz yox idisə, deyək ki, valideynlərinizdən uzaqlaşmaq istəyən gənc mütəxəssissinizsə, o zaman sizə demək olar ki, avtomatik olaraq yataqxanada yer verildi, gənc ailələr mənzil növbəsinə salınırdı. Belə növbələrdə gözləmə illərinin orta sayı 6-8 idi, lakin kəskin çatışmazlıqda olan ixtisaslar var idi ki, dərhal mənzil verilirdi.

Sovet üslubunda işin müqabilində sizə bütün əsas həyat ehtiyaclarının həllinə zəmanət verən məbləğdə ödənilirdi. Orta sovet maaşı ilə bütün kommunal xərcləri 15-20 dəfə ödəyə bilərdiniz. Tibb və təhsil hər bir sovet vətəndaşının azad hüququ idi.

Sovet üsulu ilə işləmək həmişə çox layiqli, necə deyərlər, yüksək sosial paketlə əhatə olunurdu. Yalnız Sovet sosial paketi ən yaxşı müasirdən iyirmi dəfə çox idi. Hətta müqayisə etmək gülüncdür. Mənzillər, pioner düşərgələri, istirahət evləri, sanatoriyalar həmkarlar ittifaqının köməyi ilə pulsuz idi. Xəstəlik vərəqələri, ödənişli məzuniyyətlər, təqaüdlər - hər şey insanın xeyrinə idi.

Sovet üsulu ilə işləmək, bir qayda olaraq, bonus idi - yeməkxanada ucuz və çox keyfiyyətli yemək verilirdi. Müəssisə nəqliyyatı tez-tez işçilərini bağ evlərinə, istirahət evlərinə, pioner düşərgələrinə, gəzintilərə, xeyir və şər məclidlərinə pulsuz daşıyırdı.

Sovet üsulu ilə işləmək çox vaxt müəssisənin daxili ticarətinin mükafatını alırdı. Məqsəd işçilərin işdən sonra dükanları dolaşaraq vaxt itirməməsini təmin etmək idi. Bir qayda olaraq, bütün əsas məhsulları orada almaq olardı.

Sovet üsulu ilə işləmək fəhlə hüquqlarının dövlət, partiya komitəsi, həmkarlar ittifaqı, komsomol, qadın təşkilatları, həkimlər, daxili əməyin mühafizəsi xidməti tərəfindən təminatlı müdafiəsi demək idi. İş gününün uzunluğundan və əmək haqqının ölçüsündən tutmuş işdən azad edilmə proseduruna qədər yalnız həmkarlar ittifaqı təşkilatının razılığı olmalı idi. Fəhlələrə pulsuz iş geyimləri verilirdi.

Sovet tipli iş milli inkişaf layihəsində iştirak demək idi.

Buna görə də qarşılıqlı yardım, himayə, sosialist rəqabəti mövcud idi. Bütün cəmiyyət üçün öz işinin mənasını dərk etmək var idi.

Sovet tipli iş sabit və asanlıqla planlaşdırılmışdı. İndiki çətin vəziyyətdən fərqli olaraq, iş tapmaq problemi yox idi. Bir çoxları çalışdığı müəssisədə təqaüdə çıxana qədər fəxrlə işləyirdi. Çünki müəssisə işçinin normal həyatı və yaşayışı üçün bütün şəraiti yaradırdı. İstənilən işdə, istehsalat xətti boyunca, ictimaiyyət, həmkarlar ittifaqı, partiya xətti boyunca bir neçə karyera variantı əmək adamı üçün üçün açıq idi.

Bütün fikirlərimi ümumiləşdirsəm, məlum olur ki, SSRİ-də işçilərə insani münasibət olub, dəyər verilirdi. Əslində inqilab bunun üçün idi. Məhz buna görə də bütün problemlər həll olundu və ölkə zənginləşdi. Ölkə sizə şərait yaratdı - siz ölkənin rifahı üçün çalışdınız. “Doğma yurdum genişdir...”, - sovet xalqı tərənnüm edirdi. Onlar həqiqətən də öz vətənlərində yaşayırdılar.

Ədalət Abdinov

Globkom.info