2025-ci il mayın 9-u müasir Rusiyanın tərcümeyi-halında ən yaxşı Qələbə Günü idi. Qələbənin 80 illiyi şərəfinə Moskvada baş vermiş hadisələrin bəzi geosiyasi nəticələri barədə, ilk öncə onu deyə bilərəm ki, “Moskva-Pekin-Havana-Braziliya-Qahirə-Pxenyan-Hanoy” oxunun formalaşmasını gözləməyə real əsaslar var.
Moskva hadisələrinin nəticələrinin təhlili xüsusilə Emmanuel Makron, Fridrix Merz, Kir Starmer və Donald Tuskun timsalında Kiyevdən Rusiyaya otuz günlük atəşkəs haqqında Avropa müharibəsi partiyasının ultimatumu fonunda vacibdir. Bu, təxminən belə səslənir: “Rus İvan, təslim ol, tribunalda isti kamera və yaxşı fransız (alman, ingilis, mərakeş) əsgəri səni gözləyir!”
Məsələyə geosiyasi miqyas və beynəlxalq mövcudluq baxımından yanaşsaq, 2025-ci ildə Moskvada 9 Mayın qeyd edilməsi son onilliklərdə Qlobal Cənub ölkələrindən Rusiyaya beynəlxalq dəstəyin ən böyük nümayişi oldu. Qızıl Meydandakı stendlərdə Çin, Şimali Koreya, Vyetnam, Laos, Monqolustan, Myanma, Latın Amerikası ölkələri və ərəb dünyası da daxil olmaqla 30 ölkənin liderləri və nümayəndə heyətləri iştirak ediblər. Misir, Liviya, Fələstin, Kuba, Braziliya və Venesuela liderlərinin iştirakı, eləcə də Çinlə əməkdaşlığın nümayişi stabil antiqlobalist koalisiyanın yaradılmasını vurğuladı.
Mövcud fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, Şərqi və Cənub-Şərqi Asiyadan Qərbin “iqtisadi pələngləri” və əleyhdarlarını ilk dəfə eyni cərgədə təqdim etmək mümkün oldu. Rusiyanın bu ölkələrlə birliyinin vurğulanmasının anti-Tramp mahiyyəti, o cümlədən Rusiya-Çin və Rusiya-KXDR-in açıq bəyannamələrində, Myanma, Vyetnam və digərlərinin rəhbərliyi ilə Putinlə görüşlərdə açıq şəkildə görünür.
Fikrimcə, parad “yeni dünyanın” simvolik surəti oldu. 9 May Qələbə Paradı nəinki hər bir sovet adamı üçün, eyni zamanda SSRİ-dən ayrılmış respublikaların bütün vətəndaşları üçün şəxsi deyil, həm də dövrümüzün ən mühüm siyasi siqnalıdır. SSRİ-nin varisi Rusiyanın qalib xalqlarla birliyinin nümayişi, Şimal-Şərq Hərbi Dairəsinin döyüşçülərinin şücaətinin tərənnüm edilməsi, Putinlə Si Cinpinin bayram şənliklərində birgə iştirakı yeni dünya düzəninin formalaşdığını əyani şəkildə nümayiş etdirdi.
ABŞ-ın Moskvadakı səfiri parada rəsmən dəvət olunmasına baxmayaraq, o, bayram mərasimlərinə gəlmədi, Tramp-Vensin Rusiyaya qarşı barışmaz düşmənçiliyini nümayiş etdirdi. Buna cavab olaraq Putin müttəfiqlərin Qələbəyə töhfələrindən danışarkən, Çindən başqa müttəfiq ölkələrin heç birinin adını çəkmədi.
9 may 2025-ci ildə Qələbənin 80 illiyi şərəfinə Moskvadakı tədbirlər antifaşist irsinə dəstək və daha ideoloji aydınlıq gətirdi. Bu parad neonasizmin, revizionizmin və tarixi yaddaşsızlığın qüvvələrinə birbaşa ideoloji çağırış oldu. KXDR nümayəndələrinin iştirakı, Vyetnam və Laos, Kuba və Nikaraqua marksist ənənələrinə nümayişkaranə hörmət, Fələstin müqavimətinə dəstək (xatırlayaq ki, prezident Mahmud Abbas 1982-ci ildə Moskvada “Nasizmlə sionizm arasında gizli əlaqə” adlı namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdi) — bütün bunlar qlobal antifasistin başlanğıcına çevrilə bilər.
Yeni faşizm keçməyəcək və 1945-ci il Qələbəsinin tarixi həqiqəti yenidən dünya hegemonluğuna müqavimət silahına çevrilir.
Qələbə paradına münasibətdə Orta Asiya rejimlərinin Rusiyaya loyallığı açıq-aşkar göründü. Mərkəzi Asiyanın beş keçmiş sovet respublikasına xüsusi diqqət yetirildi. Onlar yüksək səviyyədə iştirak edərək Rusiya ilə strateji yaxınlaşmağa hazır olduqlarını nümayiş etdirdilər. Eyni zamanda, mayın 9-da Astanada, Bişkekdə, Düşənbədə (Daşkənddə - veteranlarla görüş) keçirilən paradlar miqyasına görə son illərdə görünməmiş miqyasda olub.
Bu tarixi hadisədə Zaqafqaziya respublikalarının aralıq mövqeyi müəyyən edildi. Əgər Abxaziya və Cənubi Osetiya prezidentləri Moskvada baş verən hadisələrdə bərabərhüquqlu iştirak etməklə bütün dünyanın gözündə özlərini legitimləşdirirdilərsə, digər Zaqafqaziya respublikalarının rəhbərləri də qeyri-sabit və birmənalı olmayan mövqelər nümayiş etdirdilər. Paşinyan erməniləri qalib ölkələrin hərbi birləşməsinə salmamaq qərarına gəlib. İlham Əliyev isə parada hərbi kontingent göndərsə də, Qərbin çağırışlarından sonra nümayişkaranə şəkildə Moskvaya səfərdən yayındı, hərçənd ki, söz vermişdi.
Ümumiyyətlə, Gürcüstan, Azərbaycan və Ermənistan vahid antifaşist tarixin davamlılığını faktiki olaraq təsdiq etməyiblər. Aralıq mövqeyini nümayiş etdirməkdə davam edirlər.
Latın Amerikasını Lula da Silva (Braziliyanın prezidenti), Dilma Vana Rusef (BRİKS ölkələrinin yeni inkişaf bankının prezidenti), Nikolas Maduro (Vnesuelanın prezidenti), Miqel Dias-Kanel (Kuba Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi, Kuba Respublikasının Prezidenti) kimi dünya siyasətinin nəhəngləri təmsil edirdi. Kiçik Orteqa da orada idi. Açıqca Tramp əleyhinə olan liderlər sırası Vaşinqtonun qışqırtısına cavab idi.
Qələbə Paradına Rusiyanın Afrika müttəfiqləri və daha dörd ərəb lideri gəlib. Misir prezidenti Əbdülfəttah Əs-Sisi isə paradda ərəb dünyasının ən güclü ordusunun mövcudluğunu nümayiş etdirib.
Liviya Milli Ordusunun Ali Baş Komandanı, Feldmarşal Xəlifə Bəlqasım Həftar və iki oğlu paraddan Liviyanın dörddə üçünə olan iddialarını qanuniləşdirmək üçün istifadə ediblər.
9 May 2025-ci il bayramı Qlobal Cənub ölkələri arasında Rusiyanın artan beynəlxalq nüfuzunun nümayişi, neonasizmə və Qərb hegemonluğuna qarşı ideoloji müqavimət aktı və nəsillər arasında əlaqənin simvolu oldu.
Ədalət Abdinov
